sonraki »

[yavuzg]

Gördüğüm kadarıyla bu üründen 10m'lik roll olarak bile satılıyor, hatta free shipping'di galiba ama tracking yoktu, o da ek olarak istenebilir sanırım cüzi sayılacak bir fiyata.

tolga, o dry-film soldermaska baktım negative diyor. Yani PCB imajını negatif basıp pozlamak gerekiyor sanırım. Tabii bi açıklamasında negatif "developer" kullanın diyor. Acaba negatif developer nedir? nasıl yapılır bir fikrin var mı?

Ayrıca farklı renklerde UV cureable solder mask satanlar da varmış artık ebay'de. Tabii ne kadar ekonomik olur bilemiyorum.

http://www.ebay.com/itm/PCB-UV-Curable-Solder-Mask-Repairing-Paint-Red-100g-/180917181592?pt=LH_DefaultDomain_0&hash=item2a1f811c98
 Ayrıca aliexpress'te de satanlar var.

onları ben de inceledim. onlar tamirat için galiba. Yani "UV curable" lafı sanki ilk etapta UV ile pozlanabilir düşüncesi yaratıyor ama pozlanmıyor sanırım onlar. Hani zaten devre elemanları vs var kartta, sen bir kısmını tamir etmişsin ve tamirat kısmını tekrar soldermasklıyorsun. Fırına koyamayacağına göre UV ile cure ediyorsun...

O yüzden dry film soldermasklar (pahalı olanlar) pozlanabildiği için bunlardan daha pahalı sanırım...

[tolga abaci]

Acaba negatif developer nedir? nasıl yapılır bir fikrin var mı?

Maalesef yok . Ama gördüğüm kadarıyla onu da toz olarak satıyorlar, pek de pahalı değil, ama pozitif/negatif olayında net bir bilgi yok, onu sorup öğrenmek gerekebilir. Biraz daha araştırma yapmamız lazım.

O yüzden dry film soldermasklar (pahalı olanlar) pozlanabildiği için bunlardan daha pahalı sanırım...

Benim anladığım kadarıyla bunlar da pozlanıyor, açıklaması şöyleydi ilandaki (eğer doğruysa):

Apply paint on your PCB
Spread it on the PCB with covering the transparent mask film
Expose it under UV light ( or sun ) for a few minutes
Wash away the extra paint by gasoline or oil base solvent

Transparent mask film ve ondan sonra da UV expose adımı olması bu da pozlanabiliyor intibaı uyandı bende. UV gören yerler sertleşip sabitleniyor, görmeyen yerleri de solventle silerek temizleyip bakırı açığa çıkarıyoruz son adımda. Ama diğer dry film olanları daha sağlam mıdır, avantajlı mıdır, bilemiyorum. Bence dry film olanlarının daha pahalı olmasının asıl sebebi satanların Amerika'da olması . Bu photoresist'in de böyle boya gibi olanını da gördüm ebay'de bu arada.

[yavuzg]

evet aslında dediğin gibi sanki "... with covering the transparent mask film" lafı sanki sürüyorsun, delik izleri olan asetatı da yapıştırıyorsun üstüne (muhtemel vıcık vıcık bişey oluyordur ) sonra da pozlama...

benim aldığım film şeklinde olanın uygulaması çok daha zahmetli (daha deneme fırsatım olmadı). bu daha pratik gibi...

eğer öyleyse aslında çok bişey değil, bir kaç çeşit numunelik alıp (hem dry hem bu macundan free-shipping'le satan bir satıcı bulup) bir POC yapmak lazım...

[ibo1973]

evet aslında dediğin gibi sanki "... with covering the transparent mask film" lafı sanki sürüyorsun, delik izleri olan asetatı da yapıştırıyorsun üstüne (muhtemel vıcık vıcık bişey oluyordur ) sonra da pozlama...

benim aldığım film şeklinde olanın uygulaması çok daha zahmetli (daha deneme fırsatım olmadı). bu daha pratik gibi...

eğer öyleyse aslında çok bişey değil, bir kaç çeşit numunelik alıp (hem dry hem bu macundan free-shipping'le satan bir satıcı bulup) bir POC yapmak lazım...

şimdi fikir olarak geçmiştede aklıma geldi gördüğüm kadar alet edavat zeka el becerisi hepsi var sende yavuz yani demem oki mürekeep püskürtmeli yazıcılardan birini modifiye etme fikri nasıl olabilir acaba yazıcıya kağıt yerine direk pcb sürüp pcb ye baskı almak uyugun şartlarda çok verimli olabilir diye düşünüyorum ama yazıcıyı modifiye etmek lazım

[tolga abaci]

mürekeep püskürtmeli yazıcılardan birini modifiye etme fikri nasıl olabilir acaba

Yavuz'a sormuşsun tabii o da cevap verecektir muhakkak ama ben de deneyimimi paylaşayım, bu inkjet modifikasyonu işini yapan bayağı kişi vardı, hatta bir Yahoo mail grubu da olduğunu hatırlıyorum bu işle ilgilenenler için. Galiba Epson'un mürekkeplerinden bir tipi ısıtıldığında sertleşerek resist olarak kullanılabilir hale geliyordu. Hatta işi iyice abartarak direkt olarak inkjet printer kafasını FPGA kullanarak süren devre tasarlamıştı birisi. Hatta soldermask bile print ediyorlardı.

Basit bir proje değil yalnız bu, bana kalırsa UV ya da toner transfer yöntemleri daha pratik. Özellikle çift taraflı baskı için registration problemi burada da var, çözümü de çok kolay değil, sadece basit bir printer modifikasyonu ile iyi sonuç almanın zor olduğunu düşünüyorum ben. Tabii bu işe özel tamamen yeni bir printer mekaniği tasarlamak çok enteresan bir proje olurdu, bir ara ciddi ciddi düşünüp sonradan vazgeçmiştim.

[flimbo]

Ben yazıyı takip ederken, ve PCB üretiminin aslında ne kadar zahmetli bir iş olduğunu gördükten sonra webde biraz alternatif yollar aradım. Birkaç alternatif yol var, artıları eksileri var kendine göre. Bulduğum yollardan birisi de ibo1973'ün bahsettiğine benzeyen, (lazer olmayan) bir yazıcı kullanarak PCB üretmek.

http://www.instructables.com/id/DIY-Flexible-Printed-Circuits/step5/Populate-the-board/

Yöntem esnek, yüksek sıcaklığa dayanıklı ve üzeri bakır kaplı özel bir tabaka malzemenin üzerine PCB imajının yine özel (mum tipi mürekkepli) bir yazıcıyla bu tabakaya  basılması, sonra da klasik kimyasal yöntemle istenmeyen bakırın alınması.

Benim bu yöntemi ve diğer yöntemleri gördükten sonra (mesela CNC ile kanal açma) vardığım sonuç şu, eğer istenilen board kaliteli ve güvenli/sağlam özetle profesyonel olacaksa, ve yine toplu üretim yapılacaksa o zaman  yavuzg'nin yolunu izlemek mantıklı görünüyor..

[yavuzg]

şimdi fikir olarak geçmiştede aklıma geldi gördüğüm kadar alet edavat zeka el becerisi hepsi var sende yavuz yani demem oki mürekeep püskürtmeli yazıcılardan birini modifiye etme fikri nasıl olabilir acaba yazıcıya kağıt yerine direk pcb sürüp pcb ye baskı almak uyugun şartlarda çok verimli olabilir diye düşünüyorum ama yazıcıyı modifiye etmek lazım

ben de baktım o konulara. bu konuda tolga'ya katılıyorum. yani tabii olasılıklar sonsuz ancak insanın önce kendini tartması gerekir öyle bir projeye soyunmak için ki ben kendimde o cesareti ve motivasyonu görmüyorum...

Kolay bir "hack" olsaydı popüler olurdu zaten. Bu şeye benziyor, hani DIY'in ..kunu çıkarıp sonunda DIY laser kesici/CNC router yapanlar var ya (ki aklımdan geçmedi değil hala kafamın ufak bir köşesini meşgul ediyor ) onun gibi...

Ve aslında tolga'nın tespiti çok doğru, tek taraflı olacaktır bu baskı tekniği ki onu zaten toner transfer yöntemi ile kolayca yapıyoruz... Benim bu Positiv 20 olayına yegane girme sebebim alt ve üst yüzeylerin registrasyonu ki onu da başardım! (Detayları analatacağım ama sonra...)

Tek derdim PCB'leri pozlama öncesi hazırlaması. Pozitif 20'nin kalınlığını tutturmak bir dert. Onu da şu dry-film tarzı bişeyle halletsem yeme de yanında yat olacak... Şimdilik en zahmetli kısım bu ama aldığım sonuçlar toner transferini tarihe gömdü benim için diyebilirim...

[LW3D]

Kickstarter'da şöyle bir ürün vardı. Gördüğümde Spectrum membrane'ı tamirde çok işime yarar diye düşünüyordum...

http://www.kickstarter.com/projects/electroninks/circuit-scribe-draw-circuits-instantly

Bugün Levent facebook'da bu ürüne benzeyen, ama printerdan baskı almayı sağlayacak yeni bir ürünün linkini paylaşmış...

https://www.kickstarter.com/projects/1597902824/agic-print-printing-circuit-boards-with-home-print

ikiside bence heycan verici görünüyor...

[Simon (Özay Turay)]

Bu iki proje de makul fiyatlara inerse breadboard'ların sonu olur bence.

[tolga abaci]

Toner transfer ile hizalama yapabilmek için genellikle plakete delikler açıp onlardan bir şekilde faydalanmak gerekiyor. Ben şöyle yapıyordum:

1. Önce A yüzü toner transfer + etching yöntemi ile çıkarılır (B yüzü bakırın yok olmaması için bant ile maskelenir).
2. Tüm delikler delinir.
3. B yüzünün toner transfer pattern'i bir lightbox yardımı ile alttan ışık verilerek deliklere hizalanır.
4. B yüzü toner transfer + etching ile çıkarılır (Bu sefer A yüzü bant ile maskelenir).

Tek tek nispeten ufak boyutlu PCB'ler için bu yöntem benim işimi görüyordu.

Daha sonra delikleri açmak için CNC kullanmaya başladım. Böyle olunca, ilk olarak delikleri CNC ile delip, daha sonra A ve B yüzlerini sırayla lightbox ile hizalama, transfer ve etch yaparak çıkarıyordum.

Ama eğer şu dry film photoresist'leri edinme şansı ben aktif olarak PCB işleri ile uğraşırken olsaydı, o zaman UV yöntemine ciddi şekilde eğilirdim.

Levent facebook'da bu ürüne benzeyen, ama printerdan baskı almayı sağlayacak yeni bir ürünün linkini paylaşmış...

Bu tip ürünlerin bir enteresan tarafı da, multilayer board'ları evde yapabilmeye bizi bir adım daha yaklaştırması. Gerçi 4-layer board'lar için prototip fiyatları bayağı ucuzlamış eskiye göre ama yine de faydası büyük olur (hem de 6 layer ve üstü hala oldukça pahalı).

[LW3D]

İkiside asıl sorunumuz olan çift taraflı baskılı devreye çözüm değil aslında... Ama kalemi, plotter ile kullandıkları bir video hazırlamışlar... Board tasarımlarında bayağ hız kazandırabilir.

[yavuzg]

Şimdi kaldığımız yerden biraz daha devam edelim isterseniz. Yazıya uzunca bir ara vermiştim ama (kendimce) mükemmel sonucu aramak için denemelere devam ediyordum bu süre içerisinde.

Bir çok kere söylediğim gibi yine tekrar edeyim, "yaptım, oldu" deyip şak şuk iki resim koyup alkış toplamak değil bu yazıları yazma sebebim. İnternette o kadar çok "geyik yazı" okudum ki konu hakkında, temelde hepsinin eksiği yapılan hatalardan nedense" pek de bahsedilmemiş olması. Bu yüzden ilgilenen kimseler için "dürüst" bir şekilde ve konun "gerçek hayat" uygulamalarını göstermek istiyorum.

Ve tabii ki sürdürülebilir ve tekrar edilebilir şekilde tutarlı bir yöntem bulmaya çalışıyorum.

Neyse, bu yeniden ısınma girişimizden sonra esas konuya geri dönelim isterseniz. Nerede kalmıştık? Haaa banyo...

Banyodan önce bir konuya geri dönmek istiyorum. Pozlama için PCB resminin hazırlanması konusuna.

BURASI ÇOK ÖNEMLİ!

Yaptığım son testlerde elde ettiğim hatalı sonuçlar sonucunda bu adıma tekrar, tekrar geri döndüm. Başarılı bir sonuç elde etmek istiyorsanız bu adımın çok önemli olduğunu test ettim.

PCB Resminin hazırlanması:

Banyo'dan sonra (buraya geri döneceğim merak etmeyin) çıkarttığım ilk PCB'yi asit karışımında (burayı da anlatacağım kullandığım formül ve oranlar ile) erittiğimde  PCB'nin bazı alanlarında şu sonucu aldım;



Şimdi PCB üzerindeki 4 kopyadan sadece birisi böyle oldu. Adamsende, görev zaiyatı, fire v.s. deyip devam edebilirdim. Ancak dediğim gibi benim "tutarlı" bir yöntem oluşturma misyonumda böyle bir "ya tutarsa" sonucun bir anlamı yok.

Önce bunun sebeplerini analiz edelim isterseniz. Bulgularım:

1) Banyo sırasında PCB resminin bazı alanlarındaki "bulutsu" görünümü giderebilmek için banyo süresini uzatmam gerekiyordu. Tamam, NaOH kullanmadığım için banyo süremi istediğim kadar uzatabilirim. NaOH kullansaydınız 1-2 dakika içinde sonuca ulaşamazsanız bir anda tüm görüntü kaybolur. Ancak Sodyum metasilikat (Na2SiO3·5H2O) kullanarak (25gr/1Lt) hazırladığınız banyo solüsyonunda rahat rahat çalışabiliyor. Yaklaşık 2 dakikada görüntü oluşmaya başlıyor. 5 dakikada PCB resmi tamamen ortaya çıkıyor. 10-15 dakika içinde de istenmeyen alanlar ve bulutsu yerler tamamen kayboluyor.

başarısız denememde "ısrarcı" bulutsu görüntüyü yok etmek için 15 dakika uğraşırken PCB'nin pozlanmış, kaybolmaması gereken bazı yerlerinin de hafifçe belli belirsiz erimeye başladığını farkettim (yukarıdaki resim o alana ait)

2) PCB'yi asitte eritirken banyo'da beni uğraştıran bu "bulutsu" alanlar burada da başıma bela oldu. Bir türlü yok olmak bilmeyen bazı alanları eriteceğim diye PCB'yi neredeyse 30 dakika asitte tutmak zorunda kaldım. Bu yüzden o yukarıdaki görünen alanlar da yok etmeye çalıştığım bulutsu alanlar gibi erimeye başladı.

Peki bu istenmeyen etkinin sebebi ne olabilirdi? İnternette forum'ları dolaşmaya başladım. Cevabı bulmam pek uzun sürmedi. Aslında cevabı biliyordum ancak "kulakarkası" etmiş hatta biraz da üşenmiştim...

Sorunun sebebi bu görüntü:



Gördüğünüz üzere siyah alanlar ışığı tam olarak bloklayamıyor. "hafif" geçirken...

Çözüm ise bir sonraki mesajımda...

[yavuzg]

Şimdi, banyoda eriyip gitmesi gereken istenmeyen alanlarımız "pişirilmiş" Positiv 20'nin UV ışığa maruz kalan yerleri. "Pozitif" bir malzeme kullanmamızın doğal bir etkisi yani. UV ışık pişirilmiş malzemenin polimer yapısını değiştiriyor ve banyo çözeltisi ile eriyebilecek bir formüle dönüştürüyor (işin kimyasının detayını gerçekten bilmiyorum, oraya kadar inmedim ama özetle etkisi bu).

Net ve kontrast bir görüntünün oluşması için pozlama süresinin önemli olduğundan bahsetmiştim. Ancak süreyi uzattığınız zaman ışığa maruz kalmayacağını düşündüğünüz alanlara da bir önceki mesajımda gösterdiğim "hafif geçirken" maskeden ötürü ışık sızmaya başlıyor (aslında ışık her halükarda sızıyordu da pozlama süresi uzadıkça "etkisi" artıyor demem daha doğru olur)

Peki bunu nasıl önleyeceğim?

1) Çok daha pahalı profesyonel, asetata çok iyi basan bir lazer printer edinerek (Hmm PCB'leri çin'de ürettirmek daha ucuza malolur - geçtik)
2) PCB resimlerini profesyonel baskı yapan bir yerde asetat bastırmak (çok zahmetli, git geli çok. eldeki düzeneği "istediğim zaman" kullanabilme senaryoma uymuyor, dışa bağımlılık v.s.)
3) Aynı asetatın üzerine iki, hatta üç defa basmak. Bunu denedim. 2 defa belki ama üçüncüsünde printer "milimetrik" de olsa kaydırma yapıyor. Üstelik 3. baskıdan sonra bile hafif geçirgenlik etkisi oluyor zira bir sonraki püskürtülen ıslak mürekkep alttakini de sulandırıyor.
4) Her PCB resminden (alt, üst) 2'şer tane basmak. Hah bak bu olabilir. Evet birbirne oturtmak için "biraz" daha zaman harcıyorsunuz ama sonuçta elinizdeki bir "master" şablon. Yani istersem (çizilmeden kullanabilirsem) 100'lerce defa pozlama yapabilirim. Buna değer diyorum...

Her yüzeyin PCB resmini 2'şer ayrı aseta basıyorum. Elimde 4 tane asetat oluyor. Sonra her yüzeyi önce kendisi ile hizalıyorum. Bunu yapmadan önce ilk kopyaya çok hızlı kurumayan ve elastik bir tutkal sürüyorum. Sadece birer köşesine. Tüm resmi kaplarsak kemik gibi bir şey olur, kullanamayız.

Bunun için en uygun olacağını düşündüğüm tutkal patlak bot, yağmurluk v.s. tamiratlarında kullanılan şu tutkal...



Bu tutkalı kullanarak ...



Kopyaları yapıştırıyorum...



Hızlı kurumayan bir tutkal kullanmamın esas sebebi ise yapıştırdıktan sonra registrasyon işaretlerini hizalayabilmek. Bunun için güçlü merceğimi kullanıyorum.



Benim PCB tasarımındaki ince hatlar via'ların TAM olarak hizalanabilmesi için çok hassas olmam lazım. Bakın iphon'u merceğe dayayarak çektiğim resim. Tek bir işaret var gibi gözükmeli... (Burada iki kat asetat var)



Sonra tutkalın kuruması için asetatların üzerine pozlamada kullandığım camları koyuyorum.



Normalde 6 saatte tam kurumuş. Ancak ben üzerine çıkıp tepinmeyeceğim. Bu yüzden 1-2 saat sonra yeterince kurumuş oluyor.

[mesa]

Valla ustam ince isler bunlar allah sabir versin sana 

[yavuzg]

Bu şekilde ikişer kat kullanarak hazırladığım "master" şablonu kullanarak yeni bir plaket üzerine bir kez daha pozlama yapıyorum. Bu kısmı zaten anlatmıştım, değişik bir şey yok.

Bu arada, plaketleri toplu olarak hazırlayıp kutuluyorum. Yoksa 1 plaket'i spreyle pişir v.s. süreci ile 8 tanesini hazırlamak aynı...

Şimdi banyo konusuna geri dönebilirim.

BANYO:

Banyo çözeltimizi nasıl hazırlayacağımızı anlatmıştım. Bu sodyum metasilikat tabanlı çözeltinin bir diğer avantajı saklayabiliyor olmanızmış (2-3 hafta diyen var). Sodyum hidroksit çözeltisi (NaOH) zamanla hava ile etkileşime girerek bozuluyormuş.

Neyse, devam edeyim, daha önceden hazırladığım banyo çözeltisinden 250 ml kullanacağım. Bu tek bir A5 PCB'yi banyo etmek için yeterli derinliği sağlıyor.



Ve pozlama bittikten sonra (bu sefer 16 dakikaya çıkarttım pozlama süresini) plaketimizi banyo çözeltimize atıyoruz. Görüntü 1-2 dakikada oluşmaya başlıyor. Bu aşamadan sonra ışık altında çalışılabilirmiş. ben de süreci rahatça fotoğraflamaya başlıyorum tabii ki

2 Dakika sonra:



5 Dakika sonra:



10 dakika sonra tüm bulutsu alanlar temizlendi ve sadece pozlanmış alanlar kaldı. Ben yine de test etmek için bir beş dakika daha ekstradan bekliyorum. 15 dakika sonra  pozlanan hiçbir yerin bozulmadığını gördüm. artık plaketi banyodan çıkartıyorum. İşte aradığım "tutarlı" sonuç bu!!!





Ohh be...

Ha bu arada bir şeyi daha test ettim. Plaketin bir yüzeyi daha koyu diğeri daha açık renkte farkettiyseniz. Bunu kasıtlı olarak yapmıştım. Farklı katlarda Positiv 20 uyguladığım senaryoların sonucunu/etkilerini test etmek için. Yani hem pozlamada, hem banyoda hem de asitte dayanıklılığı ne olacak diye merak ediyordum. Sürecin "insan faktörüne" dayanan en belirsiz kısmı burasıydı çünkü.

Koyu olan katman (ön yüz) 2 x çapraz "güzel" kat Positiv 20.

Açık olan katman (arka yüz) 1-1,5 kat diyebileceğim, hani kaçan "hamam böceğini öldürüken" detan sıkarsınız ya aceleyle düzensiz onun gibi düzensiz sıktım...

Bir sonraki mesaj asit ve sonrası...