sonraki »

[yavuzg]

Sıra geldi @joker_'in bana "abi 2 tane arızalı plus'dan 1 tane sağlam speccy çıkartabilirmisin" tadında gönderdiği diğer speccy'nin tamiratına...

Bu arkadaşların birisinin klavyesi haşat ve eksik tuşları vardı ama kasası temiz görünümlüydü. Diğeri ise kasasında mod delikleri vardı spectrum+ yasısı falan silinmişti. Ya da artık ben de karıştırdım hangisi neydi diye zira kısa bir test ettikten sonra ikisini de dağıttım...

Bunlara tek tek power verince birisi ekrana kalın siyah beyaz dikey çigiler getiriyordu. Diğeri ise siyah ekran üzerine ince beyaz çizgiler ve parazitler...

Kalın dikey çizgi gelen issue6A bir board olduğundan daha yenice ve temizdi. Adam edeceğim board olarak bunu seçtim...

[yavuzg]

Bu speccy'yi açtım ve ilk yapılması gereken önemli testle başladım "orasını burasını parmaklamak" Evet, bu tarz "acemi" retro tamiratlara başlarken ilk yapılması gereken (metal kısımlar dışında) entegrelerin üstüne parmak koyarak aşırı ısınan veya soğuk kalmış entegreleri tespit etmek ve soketlenmiş entegreleri hafifçe dürtmek/bastırmak.



Genelde soketli entegrelerin ya soket pinleri pas tutmuş olabiliyor ya da darbe almışsa yerinden hafif oynamış olabiliyor. Neyse parmaklama operasyonumuz sırasında ULA'yı hafifçe bastırınca ekrana sinclair research açılış ekranı geldi!!! Heyoo, doğru speccy'yi seçmişim, kolay bir tamirat olacak dedim (meşhur son sözler )

[yavuzg]

ULA'yı çıkarttım bacaklarını temizledim. Soketin bacaklarını üfürdüm, kontak spreyi ile temizledim ve ULA'yı tekrar yerine yerleştirdim. Ancak bu da fayda etmedi. Speccy ULA'ya bastırınca açılıyor elimi çekince yine kitleniyordu...

Bu eski tip tek kontaklı "ucuz" soketler eski arcade boardlarda da müzmin sorunlu olduğunu bildiğimden o zaman soket sorunlu dedim. Çözüm? Soketi değiştirmek...

Soketi hızlıca bacaklarını keserek değiştirmek mümkün değil zira bacakları gizli. O yüzden paşa paşa entegreyi söküp sağlam bir kenara alıyoruz, sonra bacakların üzerindeki lehimleri havyayla ısıtıp tek tek lehim pompası ile temizliyoruz.



Hepsi temizlenince soketin arkasına dikkatlice bir destek yerleştirerek (Yanlız soketin altındaki yüzeyde bulunan ince hatlara zarar vermeden ÇOK DİKKATLİ!!!) hafif lehim kalmış bacakları havya ile dokunarak tek tek ısıtıyoruz ki bacaklar artık PCB'den ayrılsın...



Son olarak soketimizi yerinden söküyoruz nihayet...



Tıkalı kalan delik varsa lehim pompası ile onları da temizliyoruz. Son olarak soketin yerini alkol ve/veya asetonlu kulak pamuğu ile güzelce temizliyoruz.

[yavuzg]

Şimdi ULA için yeni bir soket takmak lazım. Ancak malzeme kutumda 40 bacaklı entegre soketi yok. Yine de bu tarz değişik bacak sayılarında entegre soketi stoklamasam da ihtiyaç halinde entegre soketine dönüştürülebilecek başka bir şey stokluyorum; dişi precision pin header...



Pin headerları istediğimiz sayıda bölerek istediğim bacak sayısında entegre soketi yapmak mümkün...



Bu şekilde yeni entegre soketimiz hazır. Pin header kullanmanın avantajları çok; örneğin entegre kolay girer çıkar, entegre altındaki hatları kapatmaz...



Son olarak ULA'yı da yerine yerleştiriyorum.



Hevesle power'ı veriyorum speccy'ye!!! Sonuç aynı 

Neyse diyorum en azından speccy hayatında görmediği lüks bir soketi oldu

[yavuzg]

Bu arada, can sıkıntısından osiloskop ile speccy'nin orasını burasını kurcalarken yakaladığım bir görüntüyü paylaşmak istiyorum. Bunun tamiratımızla alakası yok, sadece şu meşhur "PAL composite video" sinyali neye benzer diye merak edenler için;

Dikkat ederseniz 4 adet siyah 4 adet beyaz çizgi'den oluşan hata ekranı burada kare dalga gibi gözüküyor.



Osiloskopu tek sinyali yakalayacak şekilde triggerlayıp odaklanıyorum. Bu aşağıda gördüğünüz tek bir satırlık (scanline herherde karşıma çıkıyor) analog composite video sinyalidir arkadaşlar... Sol alt köşede gözüken 15Khz'e dikkat. İşte "meşhur" 15Khz buradan geliyor

Ayrıca video sinyalinin gücüne de dikkat, 0.7Vpp (tepeden tepeye 0.7 volt). İşte arcade monitörlere konsol, PC, bilgisayar bağlayınca "soluk" görüntü almanızın sebei! Arcade monitörler 3-4Vpp aralığında video sinyali bekler...

[yavuzg]

Evet analog composite video konulu eğlencemizi bir kenara bırakıyoruz zira speccy hala arızalı

ULA soketini eledikten sonra boardu parmaklamaya devam ederek temassızlığın nerede olabileceğini anlamaya çalışıyorum. Boardun sol bölgesi sıcak bölge gibi...



Boardu parmakladıkça hafif esnediğini ve bundan ötürü bir çatlak ya yerine değiyor ya da değmemesi gereken yerden ayrılıyor olabileceğini düşündüm ve boardu mercek altında inceledim. uzun incelemler sonucu gözle birşey yakalayamadım. Sonra internette bunun bir CPU problemi olduğunu okudum. Ancak low memory denilen 8 adet 4116 tipi DRAM'dan oluşan ilk 16K'lık RAM bloğundan da kaynaklanabileceğini yazan yazılar vardı (daha sonra spesifik olarak bu görüntünün RAM'le alakalı olmadığını doğruladım ama ne yaparsınız işte araştırıyoruz - acemilik)

Boardu bastırınca düzelmesi ve low RAM'lerin bulunduğu alanda bu işin daha net gözlemlenmesi ile okuduklarım birleşince RAM'lere gözümü diktim. Bunların da hepsini itinalı söküp yerlerine soket takmaya karar verdim.

Önce bacakları tek tek ısıtıp lehim pompası ile lehimlerini aldım...



Sonra PCB'ye az bir lehimle yapışık kalmış bacaklara da toptan ısı tabancası ile az bir destek attım. Bu tarz eski PCB'leri çok uzun süre ısıtmamak gerekli, dikkat (O yüzden mutlaka bacaklardaki fazla lehimi önce havya ve pompa ile almak doğru olur ki ısı tabancasına çok az iş kalsın)



Isı tabancası ile arkadan ısıtırken ön yüzden memory entegresini cımbızla destekli dışa doğru tutuyoruz.



veee hop diye alıyoruz...



Bu şekilde tek tek tüm 4116'ları söküyoruz ve sağlama alıyoruz. Bunlar oldukça narin memory'ler. Bu 4116 ram'lerinin sıklıkla (yani sıklıkla dediysek 15 senede falan ) bozulduğunu dönemin (80 ler) eski williams arcade boardlarının (robotron, joust v.s.) tamirat günlüklerini okuduğumdan biliyordum.



neyse, ram'lerin yerlerini yine temizleyip kopuk/çatlak yol varmı diye kontrol ediyorum.





Son olarak yine pin header'lar ile entegre soketi yapıyorum bolca...



İşlem tamam...





Sonuç? Yine aynı

neyse, en azından bu ramler ilerde bozulduğunda (ince dikey çizgiler belirecek) ki mutlaka bozulacaklar, @joker_ artık bacaklarını kesip tek tek hangi RAM bozuk diye aramak zorunda kalmayacak. Soketten tek tek çıkartıp yerine başka 4116 deneyebilir rahatlıkla...

[yavuzg]

Artık "gerilla" taktiklerini bi kenara bırakmanın zamanı geldi. Kaç gün oldu speccy hala aynı durumda...

Bu bir CPU problemiymiş bunu net olarak okudum anladım. Ancak tabii bendeki durum CPU'nun bozuk olması değil zira PCB'yi bastırınca sorun düzeliyor. Demekki CPU'nun çalışmasına engel olan bir durum var ve bastırınca bu durum ortadan kalkıyor ve CPU toparlıyor. Hmmm, buna sebep olabilecek durumları arcade boardlardan gayet güzel biliyorum;

1) Adres hattı (Address bus) problemleri/kopuklukları
2) Data hattı (Data bus) problemleri/kopuklukları
3) CPU'nun Reset ve clock pinlerine gereken sinyali üreten bileşenlerin veya ileten hatların problemleri.

Artık parmaklamayı bir kenara bırakıyorum ve issue6A'nın devre şemasını bulup incelemeye başlıyorum.



Tüm adres hatlarını ve tüm data hatlarını tek tek multimetre ile kopukluk olup olmadığını test ediyorum. Hepsi sağlam. RESET sinyali yok. Ancak CLOCK sinyalini osiloskop ile incelerken bir şey dikkatimi çekiyor. Burada sinyal yokki!!!



Parmaklıyoruz, aha sinyal!!!



Tamam yakaladık sonunda!!!

Z80'nin çalışabilmesi için 3.5Mhz'lik bir CLOCK sinyali gerekli o da ancak parmaklayınca çıkıyor

[yavuzg]

Şimdi bu CLOCK sinyalini üreten alanlara odaklanıyorum. Acaba TR3 mü bozuk veya lehimleri mi çatlak? Bunu anlamak için TR3'ü de itina ile söküyorum.



Bacaklarını düzeltip tekrar yerine takıyorum. Ancak sorun hala devam ediyor. Bu arada ekstra bilgi; TR3 (3 numaralı transistör) speccy'nin çalışmasında hayati öneme sahip (gördüğünüz üzere CLOCK sinyalinden sorumlu - gerçi CLOCK sinyali uygun frekansta 14 Mhz'lik kristale bağlı ULA tarafından zayıf bir şekilde üretiliyor ve TR3 tarafından Z80 ve diğer logic devre elemanlarının kullanabileceği seviyeye yükseltiliyor). Arızalanırsa yenisi YOK! Üretilmiyor. Modeli ZTX313. Muadili ise yerli piyasada da bulunan 2N2369

Neyse, devam edelim...

CLOCK hattına bağlı diğer eleman 1K'lık bir direnç. Ne olur bu kadar uğraştan sonra sorun bu salak ucuz dirençten çıkmasın diyorum içimden veeee tahmin edin, sorun 1 kuruşluk dirençten daha doğrusu direnç'i 1980 lerde lehimlenme biçiminden çıkıyor



Dirençi söktüğümde CLOCK sinyalinin topraklanması gitti. Boardun arkasını çevirip bakınca olayı anlıyorum. Olay kısaca şöyle;  Bu 1K'lık direnç de lehimlenirken bacakları içe doğru kıvrılarak birbirlerine çevirilerek sıkıştırılıyor (Jobs filmini seyrettiyseniz Steve Wozniac ilk Apple'ı garajda yaparken de parçaları bu şekilde lehimliyordu dikkat ederseniz). Bu sayede PCB'yi lehimlemek için ters çevirince parçalar düşmüyor. Lehimden sonra bacaklar kesiliyor. Ancak kalan kısa bacaklar hafifi içe doğru eğik kalıyor. ve yine bildiğiniz üzere Speccy'lerin "ucuz" PCB'leri zamanla oksitlenmeden ötürü kabarıyor. Bu içe doğru kıvrık kalmış kısa bacak alttan kabaran PCB ile temas etmiş!!! Bu kabaran kısım da tahmin ederseniz geniş bir GND yüzeyi...

Fotodaki direnci söktüğüm deliğin hemen yanındaki minik soyulmuş kısma bakın. İşte kabarıp direncin ayağına değen kısım burası...

[yavuzg]

Ve mutlu son 



Umarım bu macerada da speccy'sinde benzer sorun yaşayanlar faydalanacak bir şeyler bulabilir. Sizin sorununuz elbette bunun aynısı olmayacaktır ancak kıssadan hisse şeklinde bakarsak, eğer ekranda kalın siyah beyaz çizgiler varsa sorun CPU'dan. Ya CPU bozuk ya da çalışmasını engelleyen (bu türde) bir sorun var...

Daha speccy'yi toparlayıp eğer varsa membranındaki problemi çözeceğim ama bu akşamlık yoruldum şimdilik hoşçakalın...

[asit]

Eline saglık abi bu saat de  işallah yarım bırakmaz diye okumaya başladım ve bitti

[yavuzg]

Eline saglık abi bu saat de  işallah yarım bırakmaz diye okumaya başladım ve bitti

speccy'nin daha işi var. ama esas problem çözüldü ya artık rahat uyuyabilirim

[asit]

Yarın iş var uyuma zamanı allah rahatlık versin

[yavuzg]

Yarın iş var uyuma zamanı allah rahatlık versin

aynen. sana da

gerçi alıştık artık hemen hergün 3-4 saatlik uykuya. yaşlandık mı nedir

[Simon (Özay Turay)]

Yine heyecanla okuduğum bir yavuzg fotoromanı. Eline sağlık.

Bana da osiloskop aldıracaksın en sonunda. Tabi önce osiloskop kullanabilecek seviyeye gelmem lazım elektronik konusunda.

[joker_]

abi soluksuz okudum yeminle milyon yıl düşünsem,direncin bacaklarının,kabaran yüzeye temasından kaynaklanacağı aklıma gelmezdi.

Bu arada sayende 2 speccy daha hayata döndü.Tüm spectrum'cular adına sonsuz teşekkür ederim. ölsün commodore,yaşasın spectrum