Selamlar herkese,
Yaklaşık 5-6 aydır MorphOS kullanıyorum, tecrübelerimi sizinle paylaşmak istedim. Kullandığım cihaz forum üyesi Kaan Akkurt'tan satın aldığım 1GB bir Mac Mini G4.
Öncelikle söyleyeyim, Morphos'u "hele bir deneyeyim" diye ilk açtığınızda karşılaştığınız manzara çok iç açıcı değil. (Bence) Kötü bir tema, kötü görünen ikonlar, emulasyon vs deseniz hiçbir şey yok (doğal olarak); o nedenle MorphOS'i daha önce bir kere boot edip "bu ne şimdi" diye kapattıysanız çok şey kaçırmışsınız.
Yazıyı daha rahat okunabilir kılmak adına madde madde tecrübelerimi yazayım:
- MorphOS, özünde bir hobi işletim sistemi. Yani "kurdum, artık her şey mükemmel çalışacak" diye beklememek lazım. Burada amaç tamamen modern bir OS yaratmak değil, klasik AmigaOS ile uyumluluğu koruyarak "olabildiğince modern" bir OS yaratmak. Memory protection vs gibi en temel modern OS özellikleri bu nedenle MorphOS'te yok ve uyumluluğu korumak adına pek de olacak gibi de değil.
- Lisanslaması gerçekten çok kısıtlayıcı. Lisansı makineye bağladıklarından yeni bir bilgisayara geçerseniz yeniden lisans almanız gerekiyor. Sırf bu nedenle, G5 upgrade'i yaparım belki diye düşündüğümden, aşağıda açıklayacağım nedenden ötürü fiyatını makul bulsam da bir lisans almadım hala.
- Lisans pahalı evet, ama MorphOS'in yapabildiklerini yapan bir Amiga almaya kalkışsanız bundan çok daha pahalıya gelecektir. Sunduklarına nazaran uçuk bir fiyatı yok. Kaldı ki öylesine takılmalık bile kursanız yarım saatlik demo süresi yeterli olabilir (Ben aylardır böyle kullanıyorum).
- Bir Amiga kullanıyor olma hissini kesinlikle veriyor. Ambient, Workbench ile neredeyse birebir aynı. Modern bir Workbench de muhtemelen buna benzerdi. AmigaOS4'ten çok daha güzel göründüğünü ve işlevsel olduğunu söyleyebilirim (Fight!).
-Geliştiriciler dışarıya çok kapalılar. Ne yapılıyor, ne ediliyor kimse tam bilmiyor. Illuminati gibiler. Hiç beklemediğiniz bir anda pat diye dev bir update gelebiliyor. Dedikodusu dolaşan şeyleri aylar sonra gerçekleşirken bulabiliyorsunuz ama resmi ağızdan bir şey duymak neredeyse imkansız.
- Klasik AmigaOS ile uyumu neredeyse mükemmel. Çok eski veya custom çiplere doğrudan erişen (yani aslında özünde kendisi "uyumsuz" olan) uygulamalar hariç her klasik uygulamayı MorphOS'te direkt çalıştırabiliyorsunuz. Mesela BBS'lere bağlanmak için MorphOS'te ben düzgün bir Telnet uygulaması bulamamıştım. Aminet'ten DC Telnet'i indirdim, kurdum ve çat diye çalıştı. Bazı programlarda library'leri ya da mesela MUI class'ları elle kopyalamanız gerekebilir, o kadar.
- WarpOS uyumluluğu zaten direkt var. Ufak birkaç problemi var ama bunun WarpOS ile ilgili değil, yazılımın kendisi ile ilgili olduğunu düşünüyorum.
- OWB iyi bir browser ama hala uyumluluk sorunları var. Bazı kompleks sitelerde butonlar işlevini görmeyebiliyor. G4 ve düşük grafik hafızası, Youtube vs için hala yavaş kalıyor. Tam bir browser performansı bekliyorsanız maalesef bu hala mümkün değil.
- Mplayer süper çalışıyor. Videoları gayet güzel oynatıyor. Ancak burada yine G4'ün performansına takılıyoruz. MorphOS iyi bir media player olabilir, ama Mac Mini G4 bunun için yeterli değil. 720p altını yağ gibi oynatıyor ama 720p ve üzerinde takılmalar ve senkron kaymaları başlıyor. Belki vardır trick'leri ama benim için video oynatmak bir öncelik olmadığından pek uğraşmadım.
- MorphOS'te Amiga emulasyonu için E-UAE var. Mükemmel çalışıyor. MorphOS'in doğrudan çalıştıramadığı uyumsuz programları, oyunları, demoları vs buradan çalıştırıyorum.
- USB desteğine hayran oldum. Fotoğraflarda da görebileceğiniz dandirik bir USB çoklayıcı üzerinden klavye-touchpad, mouse ve PS4 controller'ını kullanıyorum, hepsini sorunsuz tanıyor. USB diskleri, stick'leri vs görüyor.
- PS4 controller'ı hiçbir ekstra ayara gerek kalmadan çok güzel çalışıyor. DPad'i çalıştıramadım gerçi ama zaten analogla daha rahat oluyor, özellikle shoot'em up'lar. PS4 controller'ı ile SWIV oynamak müthiş bir tecrübeydi. Xbox controller'ı da çalışıyormuş ama ben denemedim.
- WHDLoad ile beraber süper bir emulasyon cihazı haline geliyor. Tek tıkla oyunları native'miş gibi çalıştırıyor.
- Memory protection olmamasından dolayı hiç umulmadık bir anda sistemin çöktüğü olabiliyor. (Amiga hissi de bu demek değil mi zaten? :p ) Yine de sistemin beklediğimden çok daha stabil çalıştığını söyleyebilirim. Bu tip çökmeler çok ender başıma geldi.
- Çok basit ofis işlemleri için programlar mevcut ama Libre Office ayarında bir şey yok tabii ki. Olsa keşke ama bence camianın tüm varını yoğunu bunun ve her şeyin ötesinde adam gibi bir browser ortaya çıkarmaya adaması gerekiyor. Bugün artık neredeyse her şeyi browser üzerinden yapıyoruz; düzgün bir browser olsa ofis paketine bile gerek kalmayacaktır.
- YAM, SimpleMail vs güzel email client'ları ama kaç kişi email client kullanıyor hala? Yine dönüp dolaşıp browser'da tıkanıyoruz.
- SSH, FTP, IRC için çok güzel native client'lar var.
- Emulatörlerden PS1 ve C64'ü denedim, ikisi de güzel çalışıyor. PS1'deki FMV'ler bazen ağır oynayabiliyor, ama bu da yine G4 ile ilgili bir durum.
- Linux'tan port edilen ya da açık kaynak olmalarından kaynaklı port edilmiş programlar ve oyunlar var. Vim, Return To Castle Wolfenstein, hatta Diablo vs.
- Network (ve Internet) sorunsuz çalışıyor. En ufak bir problem yaşamadım.
Eğer elinizin altında MorphOS uyumlu bir cihaz varsa ve o cihazın eskiliği ile MorphOS'in geriye uyumluluk hedefini iyi anlamış ve kabullenmişseniz bence hiç düşünmeden MorphOS'i kurup bir deneyin. Benim yaptığım gibi, lisans almadan bile uzun bir süre bayağı ciddi bir şekilde MorphOS ile haşır neşir olabilirsiniz.
Ben MorphOS'i artık dolandırıcılık seviyesinde yüksek fiyatlara satılan azıcık donanımlı bir klasik Amiga satın almak yerine çok daha modern bir hardware üzerinde klasik Amiga uyumlu bir işletim sistemi çalıştırmak için tercih ettim. Bu açıdan bakınca bir MAC Mini + lisans ücreti bile mantıklı geliyor. Onun dışında Gotek'li Amiga500+'ım "illa bir Amiga'ya dokunmam lazım" sapıklığımı şimdilik idare ediyor.
Yok eğer MorphOS'i mevcut sisteminizin (Linux, Windows vs) yerini alacak bir işletim sistemi olarak görüyorsanız, o olacak iş değil. En azından Amiga camiası adam gibi bir browser sahibi olana kadar böyle bir şeyi düşünmeyin bile.
Aşağıda bazı fotoğraflar payşlaştım. Ekran görüntüsü almak yerine fotoğraf çekmem tamamen benim üşengeçliğim.
MorphOS'i hemen hemen her gün kullanıyorum. Sorularınız olursa cevaplamaya çalışayım. Atladığım şeyler kesin olmuştur, onları da zamanla eklerim buraya.
Foroğraflar:
https://imgur.com/a/enhpbEL
Amiga
